Osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne Profesora Stanisława Knothego
Profesor Stanisław Knothe urodził się dnia 2 lutego 1919 r. w Sosnowcu. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w 1937 r. złożył egzamin wstępny i został przyjęty na I rok studiów Wydziału Mechanicznego Politechniki Warszawskiej. W roku akademickim 1937/38 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Studia na Politechnice Warszawskiej, które rozpoczął w 1938 r., przerwał wybuch wojny w 1939 r. W styczniu 1945 r. Stanisław Knothe wstąpił na Wydział Górniczy Akademii Górniczej w Krakowie. W 1947 r. po ukończeniu studiów uzyskuje dyplom magistra inżyniera górnika.
Po kilkumiesięcznej pracy w kopalni Biała Ropa w Starej Wsi koło Brzozowa przy eksperymentalnej podziemnej, górniczej eksploatacji ropy naftowej, podjął w sierpniu 1947 r. pracę na stanowisku starszego asystenta w Akademii Górniczej w Krakowie w Katedrze Górnictwa I i Przeróbki Mechanicznej, kierowanej przez prof. Witolda Budryka. W roku 1951 uzyskuje stopień doktora nauk technicznych nadany przez Radę Wydziału Górniczego AGH na podstawie rozprawy zatytułowanej „Wpływ podziemnej eksploatacji na powierzchnię z punktu widzenia zabezpieczenia położonych na niej obiektów”. W roku 1957 Stanisław Knothe habilituje się na podstawie rozprawy pt. „Ochrona powierzchni przy częściowej eksploatacji pokładu pasami”. W roku 1953 mianowany zostaje zastępcą profesora, a w roku 1954 uzyskuje stanowisko docenta. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w roku 1958, a profesora zwyczajnego w 1975 r. W roku 1976 zostaje wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk.
Z chwilą utworzenia w roku 1954 z inicjatywy prof. W. Budryka Zakładu Mechaniki Górotworu PAN Stanisław Knothe podejmuje w nim dodatkową pracę, którą kontynuuje równolegle z działalnością w Akademii Górniczo-Hutniczej do chwili obecnej.
Główną dziedziną działalności naukowej prof. Stanisława Knothego są ruchy górotworu wywołane podziemną eksploatacją górniczą. Jest on autorem oryginalnej teorii tych ruchów, przedstawionej w zasadniczych zarysach w jego rozprawie doktorskiej. Teoria ta uzupełniona rozważaniami W. Budryka odnośnie do przemieszczeń i odkształceń poziomych stworzyła podstawę dla praktycznych obliczeń prognostycznych i przez to umożliwiła podjęcie eksploatacji dużych zasobów węgla uwięzionych w filarach ochronnych pod miastami i obiektami przemysłowymi.
Teoria Stanisława Knothego od przeszło trzydziestu lat stosowana jest z powodzeniem w polskim górnictwie. Zdobyła ona również znaczną popularność w innych górniczych krajach świata. Można bez przesady twierdzić, że teoria Stanisława Knothego jest jednym z najlepiej znanych i uznanych na świecie osiągnięć polskiej nauki górniczej. Duże uznanie, jakim cieszy się ta teoria, wynika z szeregu przesłanek praktycznych i teoretycznych. Do tych pierwszych zaliczyć należy m.in. duży stopień zgodności wyników teorii z praktyką, prostotę wzorów wynikających z teorii dla określenia wartości głównych wskaźników deformacji powierzchni ziemi wywołanej podziemną eksploatacją górniczą.
Najważniejsze; przesłanki teoretyczne określające wartość teorii to:
- założenie kształtu tzw. krzywej wpływu w postaci funkcji dzwonowej Gaussa, która została wydedukowana przez Stanisława Knothe z analizy kształtu rzeczywistych niecek osiadań,
- uzależnienie parametru rozproszenia funkcji Gaussa od wielkości kąta zasięgu wpływów głównych,
- założenie, że szybkość osiadania powierzchni jest proporcjonalna do różnicy końcowej, odpowiadającej danej chwili i aktualnej wartości osiadania. Założenie to wywiedzione zostało również z analizy rzeczywistych zmian czasowych procesu osiadania powierzchni na obszarach eksploatacji górniczej.
Późniejszy rozwój innych teorii przemieszczeń górotworu pod wpływem podziemnej eksploatacji górniczej, wykazał jak wielkie znaczenie inspirujące dla tych teorii miało założenie krzywej wpływów w postaci funkcji Gaussa. Natomiast związanie parametru rozproszenia tej funkcji z wielkością kąta zasięgu wpływów głównych, nawiązujące w pewnym stopniu do znanych i stosowanych już w praktyce od wielu lat pojęć kątów wpływów, ułatwiło percepcję nowej teorii w kręgach praktyków. Przyjęte przez Stanisława Knothego założenie o szybkości osiadania pozwoliło mu po raz pierwszy w światowej nauce górniczej zbadać teoretycznie wpływ szybkości eksploatacji pokładu na wielkość deformacji powierzchni ziemi. Można to również uznać za jedno z pierwszych zastosowań zasad reologii w mechanice górotworu, ponieważ wspomniane założenie odpowiada zachowaniu się górotworu o własnościach reologicznych wyrażonych modelem Kelvina.
Od 37 lat, które minęły od czasu pierwszych publikacji Stanisława Knothego na temat przemieszczeń i odkształceń powierzchni na terenach górniczych pracuje on nad uzupełnieniem i doskonaleniem swojej teorii i nad praktyczną weryfikacją jej parametrów. Owocem tej wieloletniej, twórczej działalności naukowej jest książkowa monografia autorstwa Stanisława Knothe wydana w roku 1984 pt. „Prognozowanie wpływów eksploatacji górniczej”.
Drugą dziedziną działalności naukowej prof. Stanisława Knotlhe jest aerologia górnicza. W dziedzinie tej opracował i przedstawił w postaci publikacji zagadnienia: wydzielania się gazów do wyrobisk udostępniających, przewietrzania lokalnego za pomocą lutni, wpływu wilgotności na przepływ powietrza w głębokich szybach wentylacyjnych, stabilizacji prądów powietrza w czasie pożarów w kopalniach przez manewrowanie urządzeniami wentylacyjnymi oraz zastosowania elektrycznych analogów do obliczania sieci wentylacyjnych kopalń i analizowania rozpływu powietrza w sieci w czasie pożarów podziemnych.
S. Knothe zainicjował w b. Katedrze Aerologii i Hydromechaniki Górniczej AGH prace nad budową pierwszego w Polsce elektrycznego analogu sieci wentylacyjnej dla potrzeb górnictwa i pracami tymi kierował aż do chwili przekazania i uruchomienia analogu w b. Dąbrowskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego.
Do tego nurtu działalności prof. Stanisława Knothego należy zaliczyć jego pracę nad uzupełnieniem podręcznika W. Budryka pt. „Wentylacja kopalń” i przygotowaniem go do druku w II wydaniu w roku 1961.
Plonem działalności naukowej Stanisława Knothego jest 94 jego prac opublikowanych nie tylko w wydawnictwach polskich, ale w znacznej części w wydawnictwach zagranicznych (w językach: angielskim, chińskim, czeskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim i węgierskim). Liczne prace przedstawione były osobiście przez autora na międzynarodowych kongresach i konferencjach naukowych.
Działalność dydaktyczną prowadzi S. Knothe w Akademii Górniczo-Hutniczej od 1947 r. wykładając wentylację kopalń, pożary podziemne i eksploatację złóż pod chronionymi obiektami. Prowadził również cykle wykładów z tych przedmiotów w Chinach i w Jugosławii. Jest wykładowcą na studiach doktoranckich prowadzonych w Akademii Górniczo-Hutniczej. Pod jogo kierownictwem wykształcił się szereg młodych pracowników nauki. Był promotorom w 9 przewodach doktorskich zakończonych promocjami.
Duża i wielostronna jest działalność prof. Stanisława Knothego dotycząca organizacji nauki i dydaktyki. W roku 1958 zostaje on wybrany przez Radę Wydziału Górniczego AGH na jej dziekana w kadencji 1958-60. Funkcję tę pełni ponownie z wyboru Rady w kadencji 1981-84. Po śmierci W. Budryka w roku 1958 obejmuje po nim kierownictwo Zakładu Aerologii Górniczej AGH, które sprawuje do roku 1982. W okresie 1975-79 pełni funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Górnictwa Podziemnego i Bezpieczeństwa Pracy AGH.
Od samego początku powstania w roku 1954 Zakładu Mechaniki Górotworu PAN aż do roku 1970 pełni prof. S. Knothe funkcję zastępcy kierownika tego Zakładu. Po przekształceniu Zakładu w Instytut Mechaniki Górotworu PAN powołany zostaje w roku 1980 na zastępcę dyrektora tego Instytutu d.s. naukowych. Funkcję tę pełni prof. S. Knothe do chwili obecnej.
Bardzo szeroka i wielostronna jest również działalność prof. Stanisława Knothego w różnych towarzystwach i gremiach naukowych oraz w zespołach doradczych. Od 1960 r. jest członkiem Komitetu Górnictwa PAN, a w roku 1981 wybrany zostaje na przewodniczącego tego Komitetu. Funkcję tę piastuje do chwili obecnej. W okresie 1973-84 oraz od 1987 jest członkiem Państwowej Rady Górnictwa. W okresie 1971-74 uczestniczy w pracach Rady Techniczno-Ekonomicznej przy Ministrze Górnictwa. W latach 1982-85 przewodniczy Radzie Naukowo-Technicznej d.s. Górnictwa przy Ministrze Górnictwa i Energetyki. W kadencji 1979-82 był członkiem Komitetu Nagród Państwowych. W okresie 1970-78 był członkiem Rady Naukowej Głównego Instytutu Górnictwa. Od 1987 roku jest. zastępcą przewodniczącego Komisji d.s. Ochrony Powierzchni przy Wyższym Urzędzie Górniczym.
Od wielu lat jest prof. S. Knothe członkiem Międzynarodowego Biura Mechaniki Górotworu i wielokrotnie uczestniczył w sympozjach organizowanych przez to Biuro w różnych krajach, przedstawiając na nich swoje referaty.
Ważne i trwałe miejsce w dorobku prof. Stanisława Knothe zajmuje jego działalność wydawnicza w dziedzinie nauk górniczych. Od 1968 r. pełni nieprzerwanie funkcję redaktora naczelnego kwartalnika Archiwum Górnictwa PAN.
Uczestniczył również czynnie w pracach zespołów, które przygotowały do druku wybory pism prof. H. Czeczota oraz pism prof. W. Budryka.
Te imponujące osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne prof. Stanisława Knothego są wynikiem jego wielostronnych uzdolnień i dużej pracowitości. Osiągnięcia te znalazły szerokie uznanie, czego wyrazem jest szereg przyznanych mu nagród oraz licznych odznaczeń państwowych, resortowych i regionalnych. W roku 1953 został laureatem Państwowej Nagrody zespołowej II stopnia za opracowania naukowe w dziedzinie eksploatacji górniczej pod zabudowanymi terenami – w zespole z W. Budrykiem, J. Litwiniszynem i A. Sułustowiczem. W roku 1973 uzyskał nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki indywidualną II stopnia za osiągnięcia w kształceniu kadry naukowej, a w roku 1985 nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego indywidualną I stopnia za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze i za opracowanie monografii p.t. „Prognozowanie wpływów eksploatacji górniczej”. Prof. Stanisław Knothe jest odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1969 r.), Krzyżem Oficerskim (1975) i Krzyżem Komandorskim (1986) Orderu Odrodzenia Polski. Posiada tytuł Zasłużonego Nauczyciela PRL nadany mu w r. 1982. Został odznaczony Medalem 10-lecia PRL (1955) i Medalem 40-lecia PRL (1984), Brązową (1984) i Srebrną (1986) Odznaką „Zasłużony dla Górnictwa PRL”, Odznaką Honorową „Ratownik Górniczy”, złotymi Odznakami „Za pracę społeczną dla m. Krakowa” (1971) i „Zasłużony w rozwoju województwa katowickiego” (1978) oraz szeregiem innych wyróżnień. Za wdrażanie wyników prac teoretycznych do praktyki oraz za opracowania dla górnictwa w zakresie eksploatacji złóż pod obiektami otrzymał prof. S. Knothe w roku 1962 złotą odznakę „Zasłużony Racjonalizator Produkcji”.
prof. Tadeusz Ryncarz
Kraków 1989
Tekst zamieszczony przez prof. Tadeusza Ryncarza w kwartalniku „Archives of Mining Sciences” vol. 34 z.1. PWN 1989, w którym znalazły się prace naukowe współpracowników i uczniów Profesora dedykowane mu w 70. rocznicę życia.