Spis zgłoszonych i przyjętych na Sesję referatów:
Referat nr 1
dr inż. Wacław ANDRUSIKIEWICZ
Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Górnictwa Podziemnego WGiG
Możliwość mechanizacji eksploatacji soli na przykładzie kopalni soli „Kłodawa".
Streszczenie
Dotychczasowe obserwacje rozwoju techniki eksploatacji soli kamiennej na świecie oraz porównanie ich z metodami stosowanymi w polskim górnictwie solnym skłaniają do pewnych refleksji. O ile technika otworowego pozyskiwania soli nie ustępuje osiągnięciom światowym w tym zakresie, tak stosowana metoda pozyskiwania soli „na sucho" w jedynej polskiej kopalni soli w przypadku eksploatacji selektywnej złoża nie jest satysfakcjonująca. By zmienić ten stan rzeczy podjęto działania zmierzające w kierunku wdrożenia urządzenia do mechanicznego urabiania soli. W referacie przedstawiono zakres przeprowadzonych badań oraz omówiono wady i zalety planowanego przedsięwzięcia.
Referat nr 2
dr inż. Jan KUTKOWSKI
Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. KWK „Jas-Mos"
Wpływ głębokości eksploatacji na intensywność koincydencji zjawisk - wstrząs górniczy - wydzielanie metanu w wybranych kopalniach.
Streszczenie
Eksploatacja pokładów powoduje nie tylko naruszenie równowagi stanu naprężeń w górotworze, ale także zachwianie równowagi stosunków gazowych. Z obserwacji wynika, że wraz z głębokością nasilają się zjawiska współwystępowania zagrożenia wstrząsami górniczymi i zagrożenia metanowego. Zjawiska te są niebezpieczne, ponieważ eksploatacja zwykle odbywa się w warstwach pierwotnych - czyli nieodprężonych, a także przynajmniej częściowo nieodmetanowanych. Naruszenie równowagi stanu naprężeń i stanu gazowego oraz koincydencji może spowodować lokalne zakłócenia przewietrzania kopalni.
Referat nr 3
dr inż. Katarzyna POBORSKA-MŁYNARSKA
Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Górnictwa Podziemnego WGiG
Naturalne ograniczenia eksploatacji w geologiczno-górniczych warunkach złoża soli kamiennej w kopalni soli „Kłodawa".
Streszczenie
Z perspektywy 50-letnich doświadczeń w eksploatacji soli kamiennej w kopalni soli „Kłodawa" scharakteryzowano wpływ budowy geologicznej i warunków geologiczno-górniczych w złożu kłodawskim na kształtowanie się modelu przestrzennego kopalni i technologię eksploatacji.
Referat nr 4
dr inż. Piotr BAŃKA
dr inz. Andrzej JAWORSKI
Politechnika Śląska, Instytut Eksploatacji Złóż WGiG
Analitycznie symulowane zmiany stanów naprężeniowo-energetycznych górotworu w kontekście potencjalnego zagrożenia tąpaniami robót górniczych.
Streszczenie
W artykule omówiono możliwość wykorzystania wyników analitycznych symulacji stanów naprężeniowo-deformacyjnych i energetycznych górotworu do szacowania poziomu zagrożenia tąpaniami robót górniczych. Stwierdzane relacje pomiędzy obliczanymi zmianami naprężeniowo-energetycznymi w górotworze a sejsmicznością indukowaną w rejonach wielopokładowej eksploatacji można wykorzystać do określania jej poziomu na wybiegach projektowanych ścian. Podano przykład takich oszacowań dla konkretnej eksploatacji prowadzonej w warunkach dużego zagrożenia wstrząsami i tąpaniami.
Referat nr 5
dr inż. Eugeniusz J. SOBCZYK
Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią
Wielokryterialna identyfikacja uciążliwości warunków geologiczno-górniczych procesu eksploatacji w kopalniach węgla kamiennego.
Streszczenie
W artykule określono za pomocą modelu matematycznego AHP uciążliwość warunków geologiczno-górniczych procesu eksploatacji w kopalniach węgla kamiennego. Wykorzystując wiedzę ekspertów, poprzez wypełnienie odpowiednio przygotowanej ankiety, obliczono priorytety (wagi) dla poszczególnych kryteriów i subkryteriów wpływających na całkowitą uciążliwość procesu eksploatacji. Pozwoliło to uszeregować kopalnie z punktu widzenia stopnia uciążliwości eksploatacji oraz wydzielić, stosując jedną z metod taksonomii numerycznej - metodę Warda, trzy grupy kopalń o podobnej uciążliwości warunków geologiczno-górniczych.
Referat nr 6
mgr inż. Wojciech DYGDAŁA
dr inż. Bogusław SYREK
Katowicki Holding Węglowy S.A.
Eksploatacja pokładów silnie tąpiących w filarach ochronnych na przykładzie KWK „Staszic" i KWK „Wieczorek".
Streszczenie
W pracy omówiono uwarunkowania związane z eksploatacją pokładu 510 w filarach ochronnych utworzonych:
-
w przypadku KWK „Staszic" dla stacji kolejowej Katowice Muchowiec oraz torów szlakowych,
-
w przypadku KWK „Wieczorek" dla autostrady A4 Katowice - Kraków.
Porównane zostały zastosowane sposoby eksploatacji ze względu na kierowanie stropem oraz ograniczenia eksploatacyjne wynikające zarówno ze względu na występujące zagrożenia (szczególnie tąpaniami i metanowe), jak i konieczność ochrony powierzchni. Przeanalizowano również, jak ochrona powierzchni przed wpływami statycznymi i dynamicznymi rzutuje na efektywność produkcji.
Referat nr 7
dr inż. Wojciech ZASADNI
mgr inż. Krzysztof KRYJ
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Południe
mgr inż. Jerzy FICEK
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Południe KWK „Jankowice"
Doświadczenia kopalni „Jankowice" w eksploatacji pokładów dolnorudzkich ścianami o dużych wybiegach.
Streszczenie
W artykule przedstawiono zagadnienia związane z eksploatacją ścian w pokładach dolnorudzkich: 413/1+2 i 415/2 oraz prowadzoną rozcinkę pokł. 417/1+2 w parti „Z" kopalni „Jankowice". Eksploatacja tych pokładów jest prowadzona systemem podłużnym z zawałem skał stropowych, a wybiegi ścian dochodzą do 2500m. Pomiędzy ścianami pozostawiane są filary o szerokości od 20m do 30m. Podczas tej eksploatacji zostały wytworzone krawędzie i resztki, które będą miały wpływ w przyszłości na poziom zagrożenia sejsmicznego w niżej leżących pokładach grupy siodłowej. W dalszej części artykułu zostaną nakreślone perspektywy prowadzenia robót rozcinkowych i eksploatacyjnych w pokładach 500 w przedmiotowej partii złoża. Zamieszczono również sposób przejeżdżania ścianami przez wyrobiska (wykonane w obudowie kotwiowej) będące na ich wybiegu, które zostały wykonane w celu skrócenia dróg wentylacyjnych.
Referat nr 8
mgr inż. Jerzy GRZESIŃSKI
KGHM Polska Miedź S.A. O/ZG „Lubin"
Doświadczenia kopalni „Lubin" w prowadzeniu eksploatacji w warunkach skrępowanych na przykładzie wybranych filarów oporowych.
Streszczenie
Dotychczasowa eksploatacja złóż rud miedzi w kopalniach LGOM doprowadziła do wytworzenia znacznych powierzchni zrobów. Prowadzi to do coraz częstszej konieczności wykonywania robót górniczych w warunkach skrępowanych tj. w sąsiedztwie jednostronnym, a także dwu- i trójstronnym zrobów. Należy się spodziewać, że w przyszłości takich sytuacji będzie jeszcze więcej. Celem niniejszego artykułu jest podzielenie się doświadczeniami kopalni „Lubin" w zakresie eksploatacji filarów oporowych, a więc eksploatacji prowadzonej głównie w dwustronnym otoczeniu zrobów. Przedstawiono również stosowaną profilaktykę największego zagrożenia naturalnego występującego w górnictwie miedziowym - zagrożenia tąpaniami oraz scharakteryzowano towarzyszącą tej eksploatacji aktywność sejsmiczną i inne dynamiczne przejawy ciśnienia górotworu, jak odprężenia czy też tąpnięcia.
Referat nr 9
prof. dr hab. inż. Józef HANSEL
Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Transportu Linowego WIMiR
mgr inż. Józef KOCZWARA
Wyższy Urząd Górniczy, Departament Energomechaniczny
dr inż. Adam ZYGMUNT
Urząd Górniczy ds. Badań Kontrolnych Urządzeń Energomechanicznych
Rozwój techniki górniczych wyciągów szybowych w Polsce.
Streszczenie
W referacie zaprezentowano rozwój techniki górniczych wyciągów szybowych w Polsce, przedstawiając w sposób syntetyczny kolejne mutacje jego elementów: maszyn wyciągowych, lin wyciągowych, naczyń wyciągowych i urządzeń prowadzących naczynia wyciągowe w szybie, urządzeń zabezpieczających itp. Omawiając temat wyróżniono trzy zasadnicze grupy górniczych wyciągów szybowych eksploatowanych w Polsce, w oparciu o kryterium czasu eksploatacji oraz lansowanych na przestrzeni lat rozwiązań konstrukcyjnych, a mianowicie: górnicze wyciągi szybowe zbudowane przed 1945 rokiem, górnicze wyciągi szybowe zbudowane po drugiej wojnie światowej do końca lat 70. XX wieku, górnicze wyciągi szybowe zbudowane w latach następnych. W konkluzji rozważań stwierdzono, że rozwój techniki górniczych wyciągów szybowych w Polsce następował głównie w wyniku kolejnych modernizacji prowadzonych w oparciu o nowe systemy zabezpieczeń, z nowymi funkcjami i formami oddziaływania, a nie w drodze wymiany zużytych elementów na nowe, o tych samych parametrach technicznych lecz wykonanych nowoczesnymi środkami technicznymi. Uzyskane tą drogą doświadczenia pozwalały w nowych kopalniach budować górnicze wyciągi szybowe w oparciu o sprawdzone w praktyce rozwiązania techniczne.
Referat nr 10
mgr inż. Wiesław JURA
Eksploatacja złóż węgla metodą „hydro".
Streszczenie
Artykuł prezentuje koncepcję nowej, niekonwencjonalnej technologii górniczej zwanej metodą „hydro", dostosowaną do eksploatacji złóż węgla oraz innych surowców mineralnych. Istota metody polega na hydro-cięciu pokładu np. węgla strumieniem silnie sprężonej wody, hydraulicznym rozdrabnianiu brył oraz hydro-odstawie urobku. Metoda „hydro" stosowana może być w dwóch odmianach, tj. jako :
-
metoda hydro-otworowa (HO) aplikowana z powierzchni lub podziemnych wyrobisk górniczych,
-
metoda hydro-podziemna (HP) stosowana w kopalniach głębinowych.
Przeprowadzone próby w węglu brunatnym w Polsce, w fosforytach w Egipcie oraz w rudzie uranu w Kanadzie okazały się wielce praktyczne, użyteczne i efektywne, szczególnie w ekstremalnych warunkach geologicznych (woda, gaz, tektonika, filary). Metoda „hydro" nie jest metodą uniwersalną, jednakże w warunkach ekstremalnych stanowi realną alternatywę dla metod konwencjonalnych, zarówno w węglu kamiennym, jak i rudach metali oraz złożach innych surowców mineralnych.
Referat nr 11
mgr inż. Krzysztof POSTAWA
dr inż. Adam KRZYŻOWSKI
mgr inż. Janusz TOCZKA
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Północ KWK „Bielszowice"
Aktywna profilaktyka w silnie zagrożonych tąpaniami pokładach węgla w KWK „Bielszowice".
Streszczenie
W referacie, na przykładzie wybranych ścian prowadzonych w pokładach silnie zagrożonych tąpaniami wykazano, że właściwie zaprojektowana i odpowiednio weryfikowana aktywna profilaktyka pozwala w sposób skuteczny i bezpieczny prowadzić roboty górnicze w takich pokładach. Jedną z najskuteczniejszych odmian takiej profilaktyki są roboty strzałowe, które w sposób kontrolowany uwalniają energie sprężystą zakumulowaną w skałach otaczających pokłady węgla.
Referat nr 12
mgr inż. Marek MAJCHER
Kompania Węglowa S.A.
dr inż. Wojciech ZASADNI
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Południe
mgr inż. Romuald MARTINEK
mgr inż. Sławomir OLECHOWSKI
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Południe KWK „Rydułtowy-Anna"
Eksploatacja górnicza prowadzona w rejonie W1 i E1 kopalni „Rydułtowy-Anna" i jej wpływ na środowisko naturalne oraz wyrobiska górnicze jako przykład eksploatacji w warunkach skrępowanych.
Streszczenie
W artykule przedstawiono doświadczenia kopalni w zakresie eksploatacji pokładów grupy jaklowieckiej (700) w rejonie W1 i E1. W trakcie dotychczas prowadzonej eksploatacji w przedmiotowych rejonach kopalni, która objęła swym zasięgiem 14 pokładów, wytworzone zostały krawędzie i resztki mające znaczący wpływ na obecnie rejestrowany poziom zagrożenia sejsmicznego. W ostatnich latach, w kopalni „Rydułtowy-Anna", problem wpływu wstrząsów górotworu wywołanych eksploatacją górniczą na środowisko naturalne oraz wyrobiska górnicze nabiera szczególnego znaczenia powodując, że prowadzenie eksploatacji odbywa się w warunkach skrępowanych.
Referat nr 13
mgr inż. Paweł MARKOWSKI
mgr inż. Andrzej NIECHWIEJ
mgr inż. Tomasz OSADCZUK
KGHM Polska Miedź S.A.
Doświadczenia górnictwa rud miedzi przy prowadzeniu eksploatacji w warunkach skrępowanych.
Streszczenie
Ponad czterdziestoletnia i zaawansowana już eksploatacja złóż rud miedzi w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. doprowadziła do wytworzenia znacznych powierzchni wybranych. Sytuacja ta jak też występujące warunki geologiczno-górnicze wpłynęły na wyodrębnienie różnego rodzaju nieupodatnionych calizn lub resztek złoża, znajdujących się w otoczeniu zrobów lub obszarów upodatnionych. Przyjęte zasady racjonalnej gospodarki złożem i czystości wybierania wymuszają zatem coraz częstsze przypadki podejmowania eksploatacji w warunkach skrępowanych, tj. w filarach oporowych, polach zamykających lub lokalnie resztek złoża w polach eksploatacyjnych. Przystępuje się również do częściowej likwidacji rejonów wydobywczych, a co za tym idzie powstaje problem podejmowania robót eksploatacyjnych w obrębie filarów ochronnych głównych wyrobisk wentylacyjno-transportowych. Prowadzenie robót w tak wydzielonych partiach złoża wymaga zastosowania odrębnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych, pozwalających na zachowanie odpowiedniego poziomu ich bezpieczeństwa.
W referacie przedstawiono dotychczasowe, geologiczne i górnicze uwarunkowania podejmowania eksploatacji w warunkach skrępowanych. Przedstawiono ponadto zastosowane rozwiązania technologiczne, jak również przyjęte zasady i rygory profilaktyki zagrożeń naturalnych towarzyszących prowadzonym robotom.
Referat nr 14
prof. dr hab. inż. Andrzej ZORYCHTA
Akademia Górniczo-Hutnicza, Katedra Górnictwa Podziemnego WGiG
dr inż. Andrzej TOR
dr inż. Antoni JAKUBÓW
Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.
Wpływ czynników geomechanicznych na zagrożenie wyrzutami metanu i skał w kopalniach „Zofiówka" i „Pniówek" Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A.
Streszczenie
Do chwili obecnej w górnośląskich kopalniach węgla kamiennego zaistniało kilka wypływów metanu oraz zjawisk gazogeodynamicznych, z których najwięcej miało miejsce w kopalniach „Pniówek" i „Zofiówka". Ostatnie wyrzuty metanu i skał (23.08.2002r. w KWK „Pniówek" oraz 22.11.2005r. w KWK „Zofiówka") były do tej pory największymi z dotychczas zaistniałych zjawisk gazogeodynamicznych w kopalniach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego.
Artykuł przedstawia ogólną charakterystykę występowania metanu i wynikającego stąd zagrożenia metanowego oraz zagrożenia wyrzutami metanu i skał w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Przedstawiono skrótowo opis zdarzeń wyrzutów metanu i skał, jakie zaistniały w ww. kopalniach. W oparciu o dostępne materiały źródłowe i informacje o zaistniałych zdarzeniach przeprowadzono analizę warunków geomechanicznych i technologicznych determinujących wystąpienie przejawów zagrożenia wyrzutami metanu i skał. Na podstawie powyższej analizy podjęto próbę określenia wpływu czynników geomechanicznych na zagrożenie wyrzutami metanu i skał w kopalniach „Zofiówka" i „Pniówek".
Referat nr 15
dr inż. Adam MIREK
mgr inż. Grzegorz WOWCZUK
Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu
Prawne uwarunkowania bezpieczeństwa eksploatacji filarów oporowych w polskich kopalniach rud miedzi.
Streszczenie:
Zasady racjonalnej eksploatacji złóż oraz postępujące sczerpywanie zasobów wymuszają konieczność wybierania filarów oporowych. W polskich kopalniach rud miedzi eksploatacja w filarach oporowych jest prowadzona od połowy lat 80 XX w. W toku realizacji poszczególnych przypadków zebrano wiele doświadczeń, pozwalających na optymalne dostosowanie parametrów technologii eksploatacji do złożonych warunków geologiczno-górniczych towarzyszących eksploatacji skrępowanej. W przepisach prawa geologicznego i górniczego ustalono dolną granicę szerokości ustanawianych filarów oporowych. W świetle zebranych doświadczeń dokonano analizy wpływu istniejących ograniczeń w wyznaczaniu filarów oporowych na warunki bezpieczeństwa podczas prowadzenia w nich eksploatacji.
Referat nr 16
mgr inż. Józef RUSINEKmgr inż. Jacek KUDELA
mgr inż. Stanisław KURNIK
Kompania Węglowa S.A. Centrum Wydobywcze Wschód KWK „Piast"
Wpływ odległości i czasu po strzelaniu torpedującym na wstrząs o energii rzędu E5 w warunkach KW S.A. KWK „Piast".
Streszczenie
W latach 2002÷2006 prowadzono roboty górnicze między innymi w partiach V, VII, VIII, XV i XVI, które były powodem generowania wstrząsów o energii rzędu E5 w ilości 442. W tym czasie przeprowadzono 751 strzelań torpedujących, z których zarejestrowano 598 wstrząsów. Przedmiotem analizy są 424 zdarzenia wzajemnej korelacji odległości hipocentrum między zaistniałym wstrząsem ze strzelań torpedujących a wstrząsem o energii E5 oraz odległości między miejscem detonacji MW (dno otworu strzałowego) a wstrząsem
o energii E5. Ponadto analiza dotyczyła przedziału czasowego między wstrząsem ze strzelań torpedujących a wstrząsem o energii rzędu E5.
