Pojęcie inteligentna kopalnia na pewno nie przeszło przez myśl ludziom, którzy 40 lat temu podejmowali decyzję o budowie zakładów górniczych w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. W sumie miało powstać siedem kopalń. Ostatecznie wybudowano jedną o nazwie K-1, którą wszyscy teraz znamy jako Lubelski Węgiel Bogdanka. A druga - K-2 w Stefanowie, której budowy nie dokończono, jest częścią Bogdanki.

Kopalnia ta z pewnością aspiruje do miana inteligentnej, dzięki temu, że stawia na innowacyjne i pionierskie rozwiązania. Takie podejście sprawia, że zakład z Lubelszczyzny wyznacza trendy nie tylko w polskim, ale i w światowym górnictwie.

Światowa czołówka

Aktualnie Bogdanka jest jednym z liderów rynku producentów węgla kamiennego w naszym kraju, wyróżniających się na tle branży pod względem osiąganych wyników finansowych, wydajności oraz planów inwestycyjnych zakładających udostępnienie nowych złóż. Przy realizacji tych celów Bogdanka nie zapomina o tym, by być przedsiębiorstwem odpowiedzialnym społecznie. Troska o pracowników i ich bezpieczeństwo, ochrona środowiska naturalnego oraz etyczne postępowanie to tylko niektóre z wartości, które przyświecają spółce wielokrotnie stawianej za wzór w polskim górnictwie.

Tak wygląda obecna sytuacja Bogdanki, która w ubiegłorocznej edycji konkursu Górniczy Sukces Roku - organizowanego przez Górniczą Izbę Przemysłowo-Handlowa i Szkołę Eksploatacji Podziemnej - otrzymała tytuł kopalni roku. Było to już 11. takie wyróżnienie dla Lubelskiego Węgla! W Bogdance nie zawsze jednak było kolorowo i na te wszystkie laury trzeba było sobie ciężko zapracować. Już w pierwszych latach istnienia zakład z Lubelszczyzny musiał zmagać się z trudnościami. Błędy popełnione w czasie budowy kopalni doprowadziły do olbrzymich kosztów oraz opóźnień. Kopalni nie sprzyjała także natura. W ciągu kolejnych lat wypracowano jednak rozwiązania, które wprowadziły Bogdankę do czołówki polskich i światowych kopalń głębinowych węgla kamiennego.

Przytaczając historię Bogdanki można śmiało stwierdzić, że ta kopalnia była po prostu skazana na innowacje, bo nowoczesne rozwiązania zagościły w niej już na „dzień dobry".

Kroki milowe

Pierwsza ściana - uruchomiona 30 listopada 1982 r. - o długości 100 m i wydajności maksymalnej 800t/dobę była wyposażona „na bogato". Węgiel eksploatowano z niej przy pomocy bardzo nowoczesnych, jak na tamte czasy, maszyn i urządzeń, czyli: obudowy ścianowej Fazos-17/37 Oz, przenośnika ścianowego Rybnik-73 i kombajnu ścianowego KBW-3RDU/B. Pierwsza ściana - zwana także badawczą - prowadziła samotną eksploatację do kwietnia 1986 r. Przełom w Bogdance nastąpił w listopadzie 1988 r., kiedy po 11 latach budowy oddano do użytku szyb wydobywczy S.1.3 z urządzeniem skipowym o pojemności 30 t i wydajności 18 800 t/dobę.

Kolejny ważny okres to lata 1988-1992, kiedy szybko rosła liczba czynnych ścian. Następnym istotnym momentem w historii kopalni było uruchomienie w 1992 r. Zakładu Przeróbki Mechanicznej Węgla, a w 2004 r. szybu S wraz z infrastrukturą w Stefanowie oraz w 2010 r. wprowadzenie do kopalni techniki strugowej. To ostatnie okazało się przedsięwzięciem o strategicznym znaczeniu dla rozwoju Bogdanki. Jej wdrożenie umożliwiło ekonomiczną eksploatację pokładów o grubości poniżej 1,6 m. Przełożyło się to na powiększenie bazy zasobowej oraz poprawę jakości urobku poprzez ograniczenie ilości przybieranej skały płonnej ze stropu i spągu. W Bogdance obok siebie zaczęły działać kompleksy kombajnowe i strugowe.

Zakład z Lubelszczyzny zamierza utrzymywać i rozwijać obie techniki urabiania. W docelowym modelu planuje się, że w kopalni będzie działać jednocześnie od 4 do 6 ścian, które w zależności od potrzeb i możliwości będą obsługiwane przez kompleksy kombajnowe i strugowe.

Kurs na innowacje

Przedstawiciele Bogdanki powtarzają, że chcą podążać w kierunku kopalni inteligentnych rozwiązań. Już teraz zakład z Lubelszczyzny może poszczycić się tym, że realizuje innowacyjne projekty zarówno w skali Polski, jak i świata. Przykładem może być tutaj wdrażana w spółce mapa obiektowa wyrobisk górniczych i infrastruktury dołowej. Bogdanka także jako jedno z nielicznych przedsiębiorstw wydobywczych w kraju posiada wykonaną mapę procesów biznesowych.

Oczywiste jest to, że działania Lubelskiego Węgla wywierają wpływ na środowisko naturalne oraz otoczenie, w którym spółka funkcjonuje. Dlatego Bogdanka realizuje szereg programów z zakresu ochrony środowiska oraz monitoruje oddziaływanie eksploatacji górniczej na powierzchnię. W tym celu stosowany jest m.in. Zintegrowany Pomiar Obniżeń Powierzchni Terenu Górniczego, który od pięciu lat jest prowadzony na obszarze terenu górniczego „Puchaczów V". Ponadto Bogdanka wraz z Instytutem Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk i Głównym Instytutem Górnictwa uruchamia na swoim terenie górniczym system monitorujący drgania sejsmiczne, który zostanie wykorzystany do wykonywania cyklicznej oceny możliwości wystąpienia wstrząsów. Rozwiązania te sprawiają, że Bogdanka pewnie podąża w założonym kierunku.

- Pod pojęciem inteligentnej kopalni kryje się kilka elementów - wyjaśnia prezes Lubelskiego Węgla Zbigniew Stopa. - Do spółek węglowych wkracza wiele ciekawych, innowacyjnych rozwiązań informatycznych. W Bogdance rozpoczęliśmy proces ich wdrażania już jakiś czas temu. Obecnie, w myśl nowej strategii, jest on kontynuowany poprzez dalszy rozwój systemu zarządzania gospodarką złoża oraz informatyzację i automatyzację ciągu produkcyjnego. Mówiąc w skrócie - chcemy zbudować zintegrowany system IT, wspomagający zarządzanie całą kopalnią. Dysponujemy już jedynym w polskim górnictwie węgla kamiennego cyfrowym modelem złoża i cyfrową mapą wyrobisk górniczych. Tworzymy ponadto mapę obiektową infrastruktury dołowej. To wszystko pozwoli nam m.in. prognozować jakość wydobywanego węgla oraz w pełni monitorować sytuację w kopalni. Chcemy np. wiedzieć, gdzie znajdują się wszyscy pracownicy i czy nie pojawiają się zagrożenia górnicze. A jeżeli się pojawią, wtedy dzięki nowemu systemowi będziemy mogli przyspieszyć ewakuację górników z zagrożonego obszaru. Pragniemy również monitorować pracę podziemnych urządzeń - system będzie na bieżąco informował o ich wykorzystaniu, zużyciu i koniecznych naprawach. 

Prezes podkreśla, że aby wprowadzać innowacje, konieczna jest współpraca ze światem nauki.

40 lat współpracy

Bogdanka od samego początku korzysta z potencjału polskich ośrodków naukowych. W ostatnich latach współpraca ta dotyczyła m.in.:

• poszukiwania alternatywy dla systemu eksploatacji, w którym obydwa chodniki są likwidowane wraz z postępem ścian. W ramach tego projektu już w roku 2010 utrzymano chodnik podścianowy, pozostawiany za frontem ściany 1/VI w pokładzie 385/2, który był chroniony za pomocą specjalnego pasa ochronnego na całym wybiegu ściany (1750 m). W roku 2011 zrealizowane zostały prace mające na celu udrożnienie chodnika i jego przystosowanie dla potrzeb pełnienia funkcji chodnika nadścianowego dla kolejnej ściany 2/VI/385;
• wdrożenia nowatorskiej technologii, która pozwoli prowadzić eksploatację węgla systemem krótkofrontowym z jednoczesnym wypełnieniem przestrzeni skałą płonną pochodzącą z robót przygotowawczych;
• udoskonalenia układu technologicznego i wyposażenia mechanizacyjnego kompleksów strugowych. W wyniku prowadzonych prac opracowano nowe rozwiązania dla samozaładunku węgla „wyrzucanego" przez strug do chodników przyścianowych oraz do zmechanizowania zabudowy wnęk przychodnikowych;
• budowy kompleksu mechanizacyjnego do drążenia wyrobisk korytarzowych z zastosowaniem kombajnu chodnikowego o dużej mocy. Obecnie wypracowano już podstawowe rozwiązania dla tego kompleksu, który poza kombajnem będzie posiadał dodatkowe urządzenie do kotwienia (samojezdna kotwiarka dwuwysięgnikowa) oraz ruchomy pomost do wstępnego montażu obudowy za kombajnem i jej przemieszczania do przodka;
• opracowania kompleksowego modelu i oprogramowania informatycznego dla ciągłego pomiaru pozycji punktów na powierzchni terenu górniczego Lubelskiego Węgla i obiektów kopalnianych w celu określenia zmian deformacyjnych wywołanych aktualną i perspektywiczną podziemną eksploatacją górniczą. Projekt ten jest realizowany we współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Akademią Górniczą-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie.

To właśnie z tą uczelnią, a dokładnie z Wydziałem Górnictwa i Geoinżynierii Bogdanka współpracuje już od 40 lat. Z tej okazji 11 grudnia w stolicy Małopolski odbyło się specjalne seminarium, na którym podsumowano te cztery dekady owocnej współpracy.

Maciej Dorosiński

Dziennikarz portalu górniczego nettg.pl i tygodnika Trybuna Górnicza

źródło: Biuletyn górniczy GIPH